PUPUH IV
GAMBUH
01
Samengko ingsun tutur, sembah catur: supaya lumuntur, dihin:
raga, cipta, jiwa, rasa, kaki, ing kono lamun tinemu, tandha nugrahaning Manon.
02
Sembah raga puniku,pakartine wong amagang laku, susucine asarana
saking warih, kang wus lumrah limang wektu, wantu wataking wawaton.
03
Inguni-uni durung, sinarawung wulang kang sinerung, lagi iki
bangsa kas ngetok-ken anggit, mintoken kawignyanipun, sarengate elok-elok.
04
Thithik kaya santri Dul, gajeg kaya santri brahi kidul, saurute
Pacitan pinggir pasisir, ewon wong kang padha nggugu, anggere guru nyalemong.
05
Kasusu arsa weruh, cahyaning Hyang kinira yen karuh, ngarep-arep
urup arsa den kurebi, Tan wruh kang mangkoko iku, akale keliru enggon.
06
Yen ta jaman rumuhun, tata titi tumrah tumaruntun, bangsa
srengat tan winor lan laku batin, dadi ora gawe bingung, kang padha nembah
Hyang Manon.
07
Lire sarengat iku, kena uga ingaranan laku, dihin ajeg
kapindhone ataberi, pakolehe putraningsun, nyenyeger badan mwih kaot.
08
Wong seger badanipun, otot daging kulit balung sungsum, tumrah
ing rah memarah antenging ati, antenging ati nunungku, angruwat ruweting
batos.
09
Mangkono mungguh ingsun, ananging ta sarehne asnafun, beda-beda
panduk panduming dumadi, sayektine nora jumbuh, tekad kang padha linakon.
10
Nanging ta paksa tutur, rehning tuwa tuwase mung catur, bok
lumuntur lantaraning reh utami, sing sapa temen tinemu, nugraha geming
Kaprabon.
11
Samengko sembah kalbu, yen lumintu uga dadi laku, laku agung
kang kagungan Narapati, patitis tetesing kawruh, meruhi marang kang momong.
12
Sucine tanpa banyu, mung nyenyuda mring hardaning kalbu,
pambukane tata, titi, ngati-ati, atetetp talaten atul, tuladhan marang waspaos.
13
Mring jatining pandulu, panduk ing ndon dedalan satuhu, lamun
lugu leguting reh maligi, lageane tumalawung, wenganing alam kinaot.
14
Yen wus kambah kadyeku, sarat sareh saniskareng
laku, kalakone saka eneng, ening, eling, Ilanging rasa
tumlawung, kono adile Hyang Manon.
15
Gagare ngunggar kayun, tan kayungyun mring ayuning kayun, bangsa
anggit yen ginigit nora dadi, Marma den awas den emut, mring pamurunging
lelakon.
16
Samengko kang tinutur, sembah katri kang sayekti katur, mring
Hyang Sukma sukmanen sehari-hari, arahen dipun kecakup, sembah ing Jiwa
sutengong.
17
Sayekti luwih prelu, ingaranan pepuntoning laku, kalakuan kang
tumrap bangsaning batin, sucine lan Awas Emut, mring alame alam amot.
18
Ruktine ngangkah ngukut, ngiket ngrukut triloka kakukut, jagad
agung gimulung lan jagad cilik, Den kandel kumandel kulup, mring kelaping alam
kono.
19
Keleme mawa limut, kalamatan jroning alam kanyut, sanyatane iku
kanyatan kaki, Sajatine yen tan emut, sayekti tan bisa awor.
20
Pamete saka luyut, sarwa sareh saliring panganyut, lamun yitna
kayitnan kang mitayani, tarlen mung pribadinipun, kang katon tinonton kono.
21
Nging aywa salah surup, kono ana sajatining Urub, yeku urup
pangarep uriping Budi, sumirat sirat narawung, kadya kartika katongton.
22
Yeku wenganing kalbu, kabukane kang wengku winengku, wewengkone
wis kawengku neng sireki, nging sira uga kawengku, mring kang pindha kartika
byor.
23
Samengko ingsun tutur, gantya sembah ingkang kaping catur,
sembah Rasa karasa rosing dumadi, dadine wis tanpa tuduh, mung kalawan kasing
Batos.
24
Kalamun durung lugu, aja pisan wani ngaku-aku, antuk siku
kang mangkono iku kaki, kena uga wenang muluk, kalamun wus pada melok.
25
Meloke ujar iku, yen wus ilang sumelang ing kalbu, amung kandel
kumandel ngandel mring takdir, iku den awas den emut, den memet yen arsa momot.
26
Pamoring ujar iku, kudu santosa ing budi teguh, sarta sabar
tawekal legaweng ati, trima lila ambeh sadu, weruh wekasing dumados.
27
Sabarang tindak-tanduk, tumindake lan sakadaripun, den ngaksama
kasisipaning sesami, sumimpanga ing laku dur, hardaning budi kang ngrodon.
28
Dadya wruh iya dudu, yeku minangka pandaming kalbu, inkang buka
ing kijab bullah agaib, sesengkeran kang sinerung, dumunung telenging batos.
29
Rasaning urip iku krana momor pamoring sawujud, wujuddullah
sumrambah ngalam sakalir, lir manis kalawan madu, endi arane ing kono.
30
Endi manis endi madu, yen wis bisa nuksmeng pasang semu,
pasamaoning hebing kang Maha Suci, kasikep ing tyas kacakup, kasat mata lair
batos.
31
Ing batin tan keliru, kedhap kilap liniling ing kalbu, kang
minangka colok celaking Hyang Widi, widadaning budi sadu, pandak panduking liru
nggon.
32
Nggonira mrih tulus, kalaksitaning reh kang rinuruh, ngayanira
mrih wikal, warananing gaib, paranta lamun tan weruh, sasmita jatining endhog.
33
Putih lan kuningpun, lamun arsa titah teka mangsul, dene nora
mantra-mantra yen ing lair, bisa aliru wujud, kadadeyane ing kono.
34
Istingarah tan metu, lawan istingarah tan lumebu, dene ing njro
wekasane dadi njawi, raksana kang tuwajuh, aja kongsi kabasturon.
35
Karana yen kebanjur, kajantaka tumekeng saumur, tanpa tuwas yen
tiwasa ing dumadi, dadi wong ina tan wruh, dhewekw den anggep dhayoh.
TEMBANG GAMBUH
(Langkah Catur Sembah)
48
Samengko ingsun tutur
Sembah catur supaya lumuntur
Dhihin raga, cipta, jiwa, rasa, kaki
Ing kono lamun tinemu
Tandha nugrahaning Manon
Kelak saya bertutur,
Empat macam sembah supaya
dilestarikan;
Pertama; raga, cipta, jiwa, rasa,
Anakku !
Di situlah akan bertemu dengan
pertanda anugrah Tuhan.
49
Sembah raga punika
Pakartine wong amagang laku
Susucine asarana saking warih
Kang wus lumrah limang wektu
Wantu wataking weweton
Sembah raga adalah
Perbuatan orang yang lagi magang
“olah batin”
Menyucikan diri dengan sarana air,
Yang sudah lumrah misalnya lima
waktu
Sebagai rasa menghormat waktu
50
Inguni uni durung
Sinarawung wulang kang sinerung
Lagi iki bangsa kas ngetokken anggit
Mintokken kawignyanipun
Sarengate elok elok
Zaman dahulu belum
pernah dikenal ajaran yang penuh
tabir,
Baru kali ini ada orang menunjukkan
hasil rekaan,
memamerkan kebisaannya
amalannya aneh aneh
51
Thithik kaya santri Dul
Gajeg kaya santri brai kidul
Saurute Pacitan pinggir pasisir
Ewon wong kang padha nggugu
Anggere padha nyalemong
Kadang seperti santri “Dul”(gundul)
Bila tak salah, seperti santri wilayah
selatan
Sepanjang Pacitan tepi pantai
Ribuan orang yang percaya.
Asal-asalan dalam berucap
52
Kasusu arsa weruh
Cahyaning Hyang kinira yen karuh
Ngarep arep urub arsa den kurebi
Tan wruh kang mangkono iku
Akale kaliru enggon
Keburu ingin tahu,
cahaya Tuhan dikira dapat ditemukan,
Menanti-nanti besar keinginan
(mendapatkan anugrah) namun gelap mata
Orang tidak paham yang demikian itu
Nalarnya sudah salah kaprah
53
Yen ta jaman rumuhun
Tata titi tumrah tumaruntun
Bangsa srengat tan winor lan laku batin
Dadi nora gawe bingung
Kang padha nembah Hyang Manon
Bila zaman dahulu,
Tertib teratur runtut harmonis
sariat tidak dicampur aduk dengan
olah batin,
jadi tidak membuat bingung
bagi yang menyembah Tuhan
54
Lire sarengat iku
Kena uga ingaran laku
Dhingin ajeg kapindone ataberi
Pakolehe putraningsun
Nyenyeger badan mrih kaot
Sesungguhnya sariat itu
dapat disebut olah,
yang pertama ajeg yang kedua tekun
hasil sariat, Anakku
dapat menyegarkan badan agar lebih
baik,
55
Wong seger badanipun
Otot daging kulit balung sungsum
Tumrah ing rah memarah antenging ati
Antenging ati nunungku
Angruwat ruweding batos
Kita akan menjadi segar badannya
otot, daging, kulit dan tulang
sungsum
Mempengaruhi darah, membuat tenang
di hati.
Ketenangan hati membantu
Membersihkan kekusutan batin
56
Mangkono mungguh ingsun
Ananging ta sarehne asnafun
Beda beda panduk pandhuming dumadi
Sayektine nora jumbuh
Tekad kang padha linakon
Begitulah menurut ku !
Tetapi karena orang itu
berbeda-beda,
Beda pula garis nasib dari Tuhan.
Sebenarnya tidak cocok
tekad yang pada dijalankan itu
57
Nanging ta paksa tutur
Rehne tuwa tuwase mung catur
Bok lumuntur lantaraning reh utami
Sing sapa temen tinemu
Nugraha geming kaprabon
Namun terpaksa memberi nasehat
Karena sudah tua kewajibannya hanya memberi
petuah.
Siapa tahu dapat lestari menjadi
pedoman tingkah laku utama.
Barang siapa bersungguh-sungguh akan
mendapatkan anugrah kemuliaan dan
kehormatan.
58
Samengko sembah kalbu
Yen lumintu uga dadi laku
Laku agung kang kagungan Narapati
Patitis tetesing kawruh
Meruhi marang kang momong
Nantinya, sembah kalbu itu
jika berkesinambungan juga menjadi
olah spiritual.
Olah (spiritual) tingkat tinggi yang
dimiliki Raja.
Tujuan ajaran ilmu ini
untuk memahami yang mengasuh diri
(guru sejati/pancer)
59
Sucine tanpa banyu
Mung nyunyuda mring hardaning kalbu
Pambukane tata titi ngati ati
Atetep telaten atul
Tuladan marang waspaos
Bersucinya tidak menggunakan air
Hanya mengurangi nafsu di hati
Dimulai dari perilaku yang tertata,
teliti dan hati-hati (eling dan waspada)
Teguh, sabar dan tekun,
Teladan bagi sikap waspada.
60
Mring jatining pandulu
Panduk ing ndon dedalan satuhu
Lamun lugu legutaning reh maligi
Lageane tumalawung
Wenganing alam kinaot
Dalam penglihatan yang sejati,
Menggapai sasaran dengan tata cara
yang benar.
Biarpun sederhana tatalakunya
dibutuhkan konsentrasi
Sampai terbiasa mendengar suara
sayup-sayup dalam keheningan
Itulah, terbukanya “alam lain”
61
Yen wus kambah kadyeku
Sarat sareh saniskareng laku
Kalakone saka eneng ening eling
Ilanging rasa tumlawung
Kono adiling Hyang Manon
Bila telah mencapai seperti itu,
Saratnya sabar segala tingkah laku.
Berhasilnya dengan membangun
kesadaran, mengheningkan cipta,pusatkan fikiran
Dengan hilangnya rasa sayup-sayup,
di situlah keadilan Tuhan terjadi.
(jiwamemasuki alam gaib rahasia Tuhan)
62
Gagare ngunggar kayun
Tan kayungyun mring ayuning kayun
Bangsa anggit yen ginigit nora dadi
Marma den awas den emut
Mring pamurunging kalakon
Gugurnya jika menuruti kemauan jasad
(nafsu)
Tidak suka dengan indahnya kehendak
rasa sejati,
Jika merasakan keinginan yang
tidak-tidak akan gagal.
Maka awas dan ingat lah
dengan yang membuat gagal tujuan
63
Samengko kang tinutur
Sembah katri kang sayekti katur
Mring Hyang Sukma sukmanen saari ari
Arahen dipun kacakup
Sembaling jiwa sutengong
Nanti yang diajarkan
Sembah ketiga yang
sebenarnyadiperuntukkan
kepada Hyang sukma (jiwa).
Hayatilah dalam kehidupan
sehari-hari
Usahakan agar mencapai sembah jiwa
ini anakku !
64
Sayekti luwih perlu
Ingaranan pepuntoning laku
Kalakuwan tumrap kang bangsaning batin
Sucine lan awas emut
Mring alaming lama maot
Sungguh lebih penting, yang
disebut sebagai ujung jalan
spiritual,
Tingkah laku olah batin, yakni
menjaga kesucian dengan awas
dan selalu ingat akan alam nan abadi
kelak.
65
Ruktine ngangkah ngukut
Ngiket ngruket triloka kakukut
Jagad agung ginulung lan jagad alit
Den kandel kumadel kulup
Mring kelaping alam kono
Cara menjaganya dengan menguasai,
mengambil, mengikat, merangkul erat
tiga jagad yang dikuasai.
Jagad besar tergulung oleh jagad
kecil,
Pertebal keyakinanmu anakku !
Akan kilaunya alam tersebut.
66
Kaleme mawi limut
Kalamatan jroning alam kanyut
Sanyatane iku kanyatan kaki
Sejatine yen tan emut
Sayekti tan bisa awor
Tenggelamnya rasa melalui suasana
“remang berkabut”,
Mendapat firasat dalam alam yang
menghanyutkan,
Sebenarnya hal itu kenyataan, anakku
!
Sejatinya jika tidak ingat
Sungguh tak bisa “larut”
67
Pamete saka luyut
Sarwa sareh saliring panganyut
Lamun yitna kayitnan kang mitayani
Tarlen mung pribadinipun
Kang katon tinonton kono
Jalan keluarnya dari luyut (batas
antara lahir dan batin)
Tetap sabar mengikuti “alamyang
menghanyutkan”
Asal hati-hati dan waspada yang
menuntaskan
tidak lain hanyalah diri pribadinya
yang tampak terlihat di situ
68
Nging away salah surup
Kono ana sajatining urub
Yeku urub pangareb uriping budi
Sumirat sirat narawung
Kadya kartika katonton
Tetapi jangan salah mengerti
Di situ ada cahaya sejati
Ialah cahaya pembimbing,
energi penghidup akal budi.
Bersinar lebih terang dan cemerlang,
tampak bagaikan bintang
69
Yeku wenganing kalbu
Kabukane kang wengku winengku
Wewengkone wis kawengku neng sireki
Nging sira uga kawengku
Mring kang pindha kartika byor
Yaitu membukanya pintu hati
Terbukanya yang kuasa-menguasai
(antara cahaya/nur dengan jiwa/roh).
Cahaya itu sudah kau (roh)kuasai
Tapi kau (roh) juga dikuasai
oleh cahaya yang seperti bintang
cemerlang.
70
Samengko ingsun tutur
Gantya sembah ingkang kaping catur
Sembah rasa karasa wosing dumadi
Dadine wis tanpa tuduh
Mung kalawan kasing batos
Nanti aku ajarkan,
Beralih sembah yang ke empat.
Sembah rasa terasalah hakekat
kehidupan.
Terjadinya sudah tanpa petunjuk,
hanya dengan kesentosaan batin
71
Kalamun durung lugu
Aja pisan wani ngaku aku
Antuk siku kang mangkono iku kaki
Kena uga wenang muluk
Kalamun wus padha melok
Apabila belum bisa membawa diri,
Jangan sekali-kali berani
mengaku-aku,
mendapat laknat yang demikian itu,
anakku !
Artinya, seseorang berhak berkata
apabila sudah mengetahui dengan
nyata.
72
Meloke ujar iku
Yen wus ilang sumelanging kalbu
Amung kandel kumandel
Amarang ing takdir
Iku den awas den emut
Den memet yen arsa momot
Menghayati pelajaran ini
Bila sudah hilang keragu-raguan
hati.
Hanya percaya dengan sungguh-sungguh
kepada takdir
itu harap diwaspadai, diingat,
dicermati bila ingin menguasai
seluruhnya.
73
Pamoting ujar iku
Kudu santosa ing budi teguh
sarta sabar tawekal legaweng ati
Trima lila ambeg sadu
Weruh wekasing dumados
Melaksanakan petuah itu
Harus kokoh budipekertinya
Teguh serta sabar
tawakal lapang dada
Menerima dan ikhlas apa adanya
sikapnya dapat dipercaya
Mengerti “sangkan paraning dumadi”.
74
Sabarang tindak tanduk
Tumindake lan sakadaripun,
Den ngaksama kasisipaning sesami,
Sumimpanga ing laku dur,
Hardaning budi kang ngrodon.
Segala tindak tanduk
dilakukan ala kadarnya,
memberi maaf atas kesalahan sesama,
menghindari perbuatan tercela,
(dan) watak angkara yang besar.
75
Dadya weruh iya dudu,
Yeku minangka pandaming kalbu,
Ingkang buka ing kijab bullah agaib,
Sesengkeran kang sinerung,
Dumunung telenging batos.
Sehingga tahu baik dan buruk,
Demikian itu sebagai ketetapan hati,
Yang membuka penghalang/tabirantara
insan dan Tuhan,
Tersimpan dalam rahasia,
Terletak di dalam batin.
76
Rasaning urip iku,
Krana momor pamoring sawujud,
Wujudollah sumrambah ngalam sakalir,
Lir manis kalawan madu,
Endi arane ing kono.
Rasa hidup itu
dengan cara manunggal dalam satu
wujud,
Wujud Tuhan meliputi alam semesta,
bagaikan rasa manis dengan madu
Begitulah ungkapannya.
77
Endi manis endi madu,
Yen wis bisa nuksmeng pasang semu,
Pasamoaning hebing kang Mahasuci,
Kasikep ing tyas kacakup,
Kasat mata lair batos.
Mana manis mana madu,
apabila sudah bisa menghayati
gambaran itu,
Bagaimana pengertian sabda Tuhan,
Hendaklah digenggam di dalam hati,
sudah jelas dipahami secara lahir
dan batin.
78
Ing batin tan kaliru
Kedhap kilap liniling ing kalbu,
Kang minangka colok celaking Hyang Widhi,
Widadaning budi sadu,
Pandak panduking liru nggon.
Dalam batin tak keliru,
Segala cahaya indah dicermati dalam
hati,
Yang menjadi petunjuk dalam memahami
hakekat Tuhan,
Selamatnya karena budi (bebuden)yang
jujur (hilang nafsu),
Agar dapat merasuk beralih “tempat”.
79
Nggonira mrih tulus,
Kalaksitaning reh kang rinuruh,
Nggyanira mrih wiwal warananing gaib,
Paranta lamun tan weruh,
Sasmita jatining endhog.
Agar usahamu berhasil,
Dapat menemukan apa yang dicari,
upayamu agar dapat melepas
penghalang kegaiban,
Apabila kamu tidak paham
lihatlah tentang bagaimana
terjadinya telur.
80
Putih lan kuningipun,
Lamun arsa titah,titah teka mangsul,
Dene nora mantra-mantra yen ing lair,
Bisa aliru wujud,
Kadadeyane ing kono.
Putih dan kuningnya,
bila akan mewujud (menetas),
wujud datang berganti tak
disangka-sangka,
bila kelahirannya dapat berganti
wujud,
Kejadiannya di situ !
81
Istingarah tan metu,
Lawan istingarah tan lumebu,
Dene ing njro wekasane dadi njawi,
Rasakna kang tuwajuh,
Aja kongsi kabasturon.
Dipastikan tidak keluar,
juga tidak masuk,
Kenyataannya yang di dalam akhirnya
menjadi di luar,
Rasakan sunguh-sungguh,
Jangan sampai terlanjur tak bisa
memahami.
82
Karana yen kebanjur,
Kajantaka tumekeng saumur,
Tanpa tuwas yen tiwasa ing dumadi,
Dadi wong ina tan weruh,
Dheweke den anggep dayoh.
Sebab apabila sudah terlanjur,
akan tak tenang sepanjang hidup
tidak ada gunanya bila kelak mati,
Menjadi orang hina yang bodoh,
dirinya sendiri malah dianggap tamu.
How to Make Money from Playing PGA Tour Tournaments - Work
BalasHapusMost money tournaments require the tournament to start as scheduled, however, it is possible to earn money septcasino from playing poker tournaments. In หารายได้เสริม many 바카라 cases,